Co to jest zachowek i kto ma do niego prawo?

W momencie realizacji testamentu (lub jeszcze za życia spadkodawcy, przy sporządzaniu dokumentu ostatniej woli) często pojawia się temat zachowku (określanego niekiedy potocznie jako zachówek). Co to jest, jaką pełni funkcję i jak można dochodzić swoich praw z tytułu zachowku? Co obniża zachowek w momencie zobowiązania do jego wypłaty? A w końcu – ile kosztuje i jak przebiega sprawa o zachowek przy testamencie? Odpowiedzi na te i inne pytania o prawo do zachowku w poniższym artykule…

Co to znaczy zachowek po rodzicach lub innych krewnych?

Co to jest zachowek? Po śmierci krewnego jego spadkobiercy powinni móc odziedziczyć jego majątek. Czasem jednak zmarły w trakcie swojego życia dysponował tymże majątkiem w taki sposób, że po jego odejściu spadkobiercy ustawowi otrzymują faktycznie znacznie mniejszy spadek. Instytucja zachowku powstała po to, by chronić wspomnianych spadkobierców ustawowych przed takimi sytuacjami. W praktyce oznacza to, że jeśli – przykładowo – osoba zmarła przekazała za życia swój majątek w darowiźnie innej osobie niż spadkobiercy ustawowemu, to wówczas mają oni prawo żądać od właściciela majątku swojego krewnego zachowku – wypłaty części wartości tego majątku.

Komu przysługuje zachowek?

Jeśli wiemy już, co to jest zachowek, warto również zapoznać się z informacjami o tym, komu się on należy. Zgodnie z prawem, przy podziale majątku po rodzicach, zachowek przysługuje w pierwszej kolejności zstępnym osoby zmarłej (czyli jego dzieciom, ale także wnukom i prawnukom), małżonce bądź małżonkowi i – w sytuacji, gdy osoba zmarła nie miała żony bądź męża oraz dzieci – jej rodzicom (w przypadku, gdy zmarły posiadał potomstwo bądź wszedł w związek małżeński, rodzice nie mają prawa do zachowku).

Kiedy należy się zachowek?

Zachowek należy się wówczas, gdy osoba uprawniona do części spadku z mocy ustawy lub w wyniku zapisów testamentowych nie otrzymała tego spadku na skutek różnych okoliczności (w tym na skutek niepoczynienia darowizny na jej rzecz przez osobę zmarłą za jej życia). Zachowek należy się również wtedy, gdy osoba uprawniona do spadku otrzymała go jedynie w części – a nie w całości. Roszczenie należy wysuwać w kierunku osoby, która faktycznie odebrała spadek lub otrzymała część majątku zmarłego w ramach darowizny – uczynionej jeszcze za życia spadkodawcy.

Ważnym jest to, że ze spadku po rodzicach zachowek nie może być odebrany w formie przedmiotów, pamiątek czy nieruchomości wchodzących do masy spadkowej. Zamiast tego osoba uprawniona może żądać wypłaty określonej kwoty pieniędzy.

Więcej informacji o związku poczynionych za życia spadkodawcy darowizn a prawie do zachowku znajdziesz w artykule Darowizna a zachowek – kto ma prawo do wypłaty zachowku od darowizny.

Jak wygląda zrzeczenie się zachowku?

Z powyższych wyjaśnień można dowiedzieć się, co to znaczy zachowek i kto jest do niego uprawniony. Czasem – ze względu na różne umowy ustne poczynione w rodzinie, co do podziału majątku po rodzicach i innych krewnych – pojawia się pytanie o to, czy można zrzec się zachowku. Taka możliwość nie istnieje przed śmiercią spadkodawcy, ponieważ prawo do zachowku powołuje się „do życia” dopiero po jego odejściu. Niektóre osoby mylą zrzeczenie się zachowku ze zrzeczeniem się dziedziczenia, które faktycznie może nastąpić jeszcze przed śmiercią spadkodawcy.

Kiedy nie należy się zachowek po rodzicach lub innych krewnych?

Zachowek nie przysługuje osobom uprawnionym w ściśle określonych sytuacjach – część z nich została omówiona szerzej w artykule Kiedy nie należy się zachowek, natomiast warto wiedzieć, kto będzie wykluczony z możliwości ubiegania się o zachowek. Prawo to nie przysługuje osobom, które spadkodawca zdecydował się wydziedziczyć w testamencie, a także tym ze spadkobierców, którzy decyzją sądu zostali uznani za niegodnych dziedziczenia. Ponadto zachowek nie należy się tym, którzy zrzekli się dziedziczenia bądź odrzucili spadek.

Jak długo można ubiegać się o zachowek?

O zachowek można ubiegać się przez 5 lat od otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy, jeśli ten nie sporządził testamentu, lub przez 5 lat od ogłoszenia testamentu, jeżeli zmarły takowy po sobie pozostawił. Po tym czasie prawo do wysuwania roszczeń o zachowek przedawnia się.

Ile wynosi opłata od pozwu o zachowek?

Jak wyliczyć konkretną kwotę? Opłata sądowa w takiej sprawie to 5% wartości przedmiotu sporu, w przypadku gdy wartość dochodzonego zachowku przekracza 20 tysięcy złotych (czyli 5% od kwoty, o jaką ubiega się osoba uprawniona do odebrania zachowku). W przypadku roszczeń nieprzekraczających 20 tysięcy złotych, opłaty zostały ustalone w przepisach w sposób „widełkowy”, także uzależniony od wysokości roszczenia. Opłata jednak nie może być niższa niż 30 złotych i wyższa niż 10 tysięcy złotych. Do tego trzeba oczywiście doliczyć koszty adwokata, który w sprawie o zachowek z pewnością okaże się nieocenionym wsparciem – zarówno w kontekście walki o wypłatę zachowku, jak i… obrony przed jego uiszczeniem.

Jeśli aktualnie poszukujesz kancelarii specjalizującej się w prawie spadkowym – skontaktuj się z nami i przedstaw swoje oczekiwania!