Europejski Nakaz Aresztowania – znak czasów, w których żyjemy
Obecnie Kancelaria Acta Vera obserwuje trend wzrostu konieczności reprezentowania klientów w sprawach, które wynikają z Europejskiego Nakazu Aresztowania.
Sprawy, w których bywa wydawany, to bardzo często sprawy przeciwko osobom, które weszły w konflikt z prawem przed wielu laty, ale –z różnych przyczyn, np. ze względów ekonomicznych – zdecydowały się na emigrację.
Nierzadko ścigani w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania skazani zostali na kary pozbawienia wolności w zawieszeniu, ale w wyniku braku dostatecznego wyjaśnienia im treści wyroku, zaniedbali wykonania dodatkowych obowiązków, skutkiem czego kara została im odwieszona.
Europejski Nakaz Aresztowania jest wydawany w razie podejrzenia, że osoba ścigana za przestępstwo podlegające jurysdykcji polskich sądów karnych, może przebywać na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
ENA – kto go wydaje i na jakich warunkach?
Wydaje go na wniosek prokuratora sąd okręgowy, w okręgu którego toczy się postępowanie przeciwko tej osobie lub, w którego okręgu zapadł wyrok mający być wykonany po przekazaniu ściganego (art. 607a kpk).
ENA nie może być wydany jeżeli prowadzone postępowanie karne dotyczy przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności do roku (lub inną łagodniejszą karą), a także gdy orzeczona jest kara lub środek pozbawienia wolności do 4 miesięcy (art. 607b kpk).
Fundamentalna zasada Europejskiego Nakazu Aresztowania
Osoba, która została przekazana w wyniku wykonania ENA, może być ścigana jedynie za przestępstwa, które stanowiły podstawę przekazania. Można wykonać orzeczone wobec niej kary lub środki pozbawienia wolności, jednakże również tylko te, które były podstawą ENA.
Adwokat Marcin Komorowski
Kancelaria Adwokacka Acta Vera
ul. Nawrot 4 lok. 4
90-060 Łódź
tel.: 42 636 42 24
tel. kom.: 506 174 372
e-mail: komorowski@actavera.eu
… od której istnieją wyjątki
Powyższa reguła nie ma zastosowania w następujących przypadkach:
- państwo wykonania nakazu złożyło oświadczenie o dopuszczalności ścigania lub wykonania kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności za wszystkie czyny popełnione przed przekazaniem, chyba że organ sądowy tego państwa w orzeczeniu o przekazaniu postanowił inaczej,
- osoba przekazana, pomimo takiej możliwości, nie opuściła terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ciągu 45 dni od dnia prawomocnego zakończenia postępowania albo po opuszczeniu terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na nie powróciła,
- nie została orzeczona kara pozbawienia wolności albo inny środek polegający na pozbawieniu wolności,
- postępowanie karne nie wiąże się ze stosowaniem wobec osoby ściganej środka polegającego na pozbawieniu wolności,
- czyn osoby ściganej jest zagrożony karą lub środkami niepolegającymi na pozbawieniu wolności,
- osoba ścigana wyraziła zgodę na przekazanie i zrzekła się korzystania z prawa określonego powyżej,
- po przekazaniu osoba ścigana złożyła przed sądem właściwym do rozpoznania sprawy oświadczenie o zrzeczeniu się korzystania z prawa określonego powyżej w odniesieniu do czynów popełnionych przed przekazaniem,
- organ sądowy państwa wykonania nakazu, który przekazał osobę ściganą, na wniosek sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyraził zgodę na ściganie lub wykonanie kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania (art. 607e kpk).
Okres faktycznego pozbawienia wolności w państwie wykonania ENA zalicza się na poczet orzeczonej lub wykonywanej kary pozbawienia wolności (art. 607f kpk).
Z kolei przekazanie z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej osoby ściganej ENA następuje w celu przeprowadzenia przeciwko niej, na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, postępowania karnego lub wykonania orzeczonej kary lub środka pozbawienia wolności. Organ sądowy państwa członkowskiego UE przekazuje ENA sądowi okręgowemu, w którego okręgu ścigana osoba przebywa lub mieszka.
Odmowa wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania
Odmawia się wykonania ENA, jeżeli:
- przestępstwo, którego dotyczy nakaz europejski, w wypadku jurysdykcji polskich sądów karnych, podlega darowaniu na mocy amnestii,
- w stosunku do osoby ściganej zapadło w innym państwie prawomocne orzeczenie co do tych samych czynów oraz, w wypadku skazania za te same czyny, osoba ścigana odbywa karę lub ją odbyła albo kara nie może być wykonana według prawa państwa, w którym zapadł wyrok skazujący,
- w stosunku do osoby ściganej zapadło prawomocne orzeczenie o przekazaniu do innego państwa członkowskiego UE,
- osoba, której dotyczy ENA, z powodu wieku nie ponosi według prawa polskiego odpowiedzialności karnej za czyny będące podstawą wydania nakazu europejskiego,
- naruszałoby to wolności i prawa człowieka i obywatela,
- nakaz wydany został w związku z przestępstwem popełnionym bez użycia przemocy z przyczyn politycznych.
ENA wobec polskich obywateli
Jeżeli ENA został wydany w stosunku do obywatela polskiego, jego wykonanie jest możliwe pod warunkiem, że czyn, którego nakaz europejski dotyczy, nie został popełniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ani na polskim statku wodnym lub powietrznym oraz stanowił przestępstwo według prawa polskiego lub stanowiłby je w razie popełnienia na terytorium Polski, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili wpłynięcia ENA (art. 607p).
Odmowa wykonania ENA wydanego za obywatelem Polski
Ponadto, można odmówić wykonania ENA, jeżeli:
- przestępstwo będące podstawą wydania ENA nie stanowi przestępstwa według prawa polskiego, chyba że należy do czynów z zakresu opłat, podatków, ceł lub zasad obrotu dewizowego albo jest wymienione w art. 607w kpk,
- przeciwko osobie ściganej, której dotyczy ENA, toczy się w Rzeczypospolitej Polskiej postępowanie karne o to samo przestępstwo,
- wobec osoby ściganej, w związku z czynem będącym podstawą wydania ENA zapadło prawomocne orzeczenie o odmowie wszczęcia postępowania, o umorzeniu postępowania lub inne orzeczenie kończące postępowanie w sprawie,
- według prawa polskiego nastąpiło przedawnienie ścigania lub wykonania kary, a przestępstwa, których to dotyczy, podlegały jurysdykcji sądów polskich,
- ENA dotyczy przestępstw, które według prawa polskiego zostały popełnione, w całości lub w części, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym,
- za czyn zabroniony, którego dotyczy ENA, w państwie jego wydania można orzec karę dożywotniego pozbawienia wolności albo inny środek polegający na pozbawieniu wolności bez możliwości ubiegania się o jego skrócenie (art. 607r kpk).
Nie podlega także wykonaniu ENA wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka polegającego na pozbawieniu wolności wobec osoby ściganej, będącej obywatelem polskim albo korzystającej w Rzeczypospolitej Polskiej z prawa azylu, jeżeli nie wyrazi ona zgody na przekazanie. Można także odmówić wykonania wydanego w tym celu ENA, jeżeli osoba ścigana ma miejsce zamieszkania lub stale przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednakże dokonując takiej odmowy, sąd jednocześnie orzeka o wykonaniu kary albo środka, orzeczonych przez organ sądowy państwa wydania ENA. Wykonanie kary odbywa się według przepisów prawa polskiego (art. 607s kpk). Jeżeli ENA został wydany w celu ścigania osoby, która jest obywatelem polskim albo korzysta w Polsce z prawa azylu, przekazanie może nastąpić pod warunkiem, że osoba ta będzie odesłana do kraju po prawomocnym zakończeniu postępowania w państwie wydania ENA (art. 607t kpk).
Osoba ścigana jest przesłuchiwana przez prokuratora, na którego wniosek sąd okręgowy może zastosować tymczasowe aresztowanie, oznaczając jego termin na czas niezbędny do przekazania osoby ściganej. Łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania nie może przekroczyć 100 dni. Samoistną podstawą zastosowania tymczasowego aresztowania jest istnienie wydanego w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej prawomocnego wyroku skazującego lub innej decyzji stanowiącej podstawę pozbawienia wolności osoby ściganej.
Ponadto, jeszcze przed wpłynięciem nakazu europejskiego sąd może zastosować wobec osoby ściganej tymczasowe aresztowanie na czas nie dłuższy niż 7 dni, jeżeli zwraca się o to organ sądowy państwa członkowskiego UE, który wydał ENA, zapewniając, że wobec osoby ściganej zapadł prawomocny wyrok skazujący lub wydano inną decyzję będącą podstawą pozbawienia wolności.
Osobę ściganą, wobec której zapadło prawomocne postanowienie o przekazaniu, przekazuje się właściwemu organowi sądowemu państwa wydania nakazu europejskiego najpóźniej w terminie 10 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia, chyba że nie jest to możliwe na skutek siły wyższej albo zagrożenia dla życia lub zdrowia tej osoby, wtedy bowiem przekazanie następuje w ciągu 10 dni od dnia upływu nowo ustalonego terminu przekazania.
Jeżeli państwo wydania ENA nie przejmie osoby podlegającej przekazaniu w wyżej wymienionych terminach, zarządza się niezwłoczne zwolnienie tej osoby, jeżeli nie jest ona pozbawiona wolności w innej sprawie (art. 607n kpk).
Jeżeli jednak przeciwko osobie ściganej jest prowadzone w kraju postępowanie karne o inny czyn niż wskazany w ENA lub osoba ta ma odbyć w kraju za taki czyn karę pozbawienia wolności, sąd, wydając postanowienie o przekazaniu, może odroczyć jego wykonanie do czasu zakończenia w kraju postępowania karnego lub do czasu wykonania w kraju kary pozbawienia wolności.
W takim przypadku na wniosek organu który wydał ENA, sąd może czasowo przekazać osobę ściganą po uzgodnieniu terminu jej powrotnego przekazania (art. 607o kpk).