Zapraszamy do kontaktu oraz do wizyty w naszej kancelarii
Adwokat Marcin Komorowski
Kancelaria Acta Vera
ul. Nawrot 4 lok. 4
90-060 Łódź
Władza rodzicielska — prawa, obowiązki i… granice
Pełna władza rodzicielska to możliwość decydowania o sprawach małoletniego. Z formalnego punktu widzenia władza rodzicielska to uprawnienia i obowiązki rodzica względem dziecka.
Obejmuje ona w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do jego wychowania z poszanowaniem jego godności i praw (art. 95 kro).
Władza rodzicielska przysługuje zwykle obojgu rodzicom, zatem każde z rodziców jest zobowiązane i jednocześnie uprawnione do sprawowania władzy rodzicielskiej.
Co do zasady rodzice są ustawowymi przedstawicielami dziecka, chyba że…
Rodzice mogą działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka, jednakże żadne z nich nie może reprezentować dziecka w pewnych sytuacjach:
- przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską,
- przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo gdy dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania (art. 98 kro).
O istotnych sprawach dziecka rodzice winni rozstrzygać wspólnie. Jednakże w praktyce zwłaszcza, gdy rodzice żyją osobno, zdarza się, że osiągnięcie porozumienia nie jest możliwe. Zwykle najwięcej sporów powstaje, gdy rodzice mający przyznaną pełnię władzy rodzicielskiej, nie prowadzą już wspólnego gospodarstwa domowego. W takim wypadku każde z rodziców może złożyć do sądu wniosek o rozstrzygnięcie sporu. Wniosek rozpatruje sąd rejonowy właściwy dla miejsca, w którym mieszka dziecko (jeżeli dziecko nie ma miejsca zamieszkania, bierze się pod uwagę miejsce, w którym aktualnie przebywa).
Pozbawienie, zawieszenie i ograniczenie władzy rodzicielskiej
Prawo rodzinne i opiekuńcze przewiduje, że jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom nie pozostającym ze sobą w związku małżeńskim albo pozostającym w związku małżeńskim, lecz żyjącym oddzielnie albo podczas rozwodu i separacji, sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej bądź obojgu, bądź też jednemu z rodziców.
Jeżeli władza rodzicielska nie jest przez rodzica wykonywana w sposób prawidłowy, można wnosić o jej pozbawienie, ograniczenie albo zawieszenie.
Gdzie złożyć wniosek o pozbawienie, zawieszenie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w wyroku orzekającym rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa (art. 112 kro). Decyzję o ograniczeniu, pozbawieniu lub zawieszeniu władzy rodzicielskiej sąd rodzinny może podjąć z urzędu, jak również na wniosek. Wniosek o pozbawienie, ograniczenie lub zawieszenie praw rodzicielskich składa się w sądzie rejonowym, w wydziale rodzinnym i nieletnich.
Kiedy sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej?
- Gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody.
- Gdy rodzice rażąco nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka (np. długotrwałe pozbawienie wolności czy wyjazd na stałe za granicę przy braku zainteresowania losami dziecka).
Uchybienia w sprawowaniu władzy rodzicielskiej
Jak widać nadużywanie albo zaniedbywanie obowiązków musi mieć charakter „rażący” – np. przekroczenie granic karcenia dziecka, zmuszanie do ciężkiej pracy, wpajaniu zasad aspołecznych lub niemoralnych, niewłaściwe postawy po stronie rodzica: alkoholizm, narkomania, wciąganie w przestępcze nawyki itp.
W sytuacjach, gdy uchybienia obowiązkom rodzicielskim nie mają charakteru rażącego, sąd nie orzeknie pozbawienia władzy rodzicielskiej, ale może orzec o ograniczeniu władzy przez ustanowienie kuratora, który kontroluje prawidłowość procesów wychowawczych.
Ponadto sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej, a w szczególności, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku tylko do jednego z rodziców.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest odwracalne tzn. można wnosić o przywrócenie władzy, jeżeli przyczyna, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej ustanie, (art. 111 kro).
Ograniczenia władzy rodzicielskiej
Władza rodzicielska może być ograniczona, gdy jedno z rodziców wykonuje swoje obowiązki nieprawidłowo, bądź też, gdy zamieszkuje daleko od miejsca zamieszkania małoletniego i realnie nie może uczestniczyć w wychowaniu dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej polega na:
- wskazaniu ograniczeń władzy (np. brak prawa do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka; powierzenie zarządu majątkiem małoletniego kuratorowi)
- wskazaniu dodatkowych obowiązków (poddanie małoletniego pod dozór wyspecjalizowanych jednostek i podmiotów zajmujących się pomocą rodzinie).
Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Zawieszenie władzy rodzicielskiej może zostać orzeczone w razie przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu. Sąd je uchyli, gdy przyczyna zawieszenia odpadnie (art. 110 kro).
Rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka
Jeżeli obojgu rodziców przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej, ale nie mogą oni porozumień się w określonej, istotnej dla dziecka sprawie, spór musi rozstrzygnąć Sąd opiekuńczy. Podobnie jest wówczas, gdy jedno z rodziców ma ograniczoną władzę rodzicielską i w zakresie, w jakim ma prawo współdecydowania, ma inne zdanie niż drugi rodzic.