Odwołanie darowizny –czy można cofnąć darowiznę?

Darowizna kojarzy się powszechnie przede wszystkim z przekazaniem drugiej osobie czegoś cennego – mieszkania, samochodu czy po prostu większej sumy pieniężnej. I słusznie – darowizna zazwyczaj przyjmuje bowiem taką postać. Niestety nie zawsze taki gest jest doceniany przez osobę, która jest jego adresatem. Co zrobić w takiej sytuacji i czy w ogóle można cofnąć darowiznę?

Darowizna jest formą umowy między osobami, z których jedna – uszczuplając własny majątek – przekazuje drugiej konkretne dobra materialne bądź gotówkę. Umowa taka zawierana jest najczęściej u notariusza (a fakt ten potwierdza wydanie aktu notarialnego), jednak jeśli na skutek umowy między dwiema osobami (słownej lub na piśmie) doszło do realizacji darowizny – czyli przekazania konkretnych dóbr – również uznaje się ją wówczas za ważną. Nie oznacza to, że takiego postanowienia nie można cofnąć. W jakich okolicznościach jest to do zrealizowania?

Odwołanie darowizny – kiedy jest możliwe?

To, czy można odwołać darowiznę, zależy od okoliczności, w jakich została zawarta umowa darowizny lub od wydarzeń, które rozegrały się po zawarciu takiej umowy. Takie przypadki obejmują:

• okres, w którym umowa darowizny (ustna, pisemna lub notarialna) została już zawarta, jednak nie doszło do jej wykonania, a majątek osoby dokonującej darowizny doznał uszczerbku w sposób zagrażający utrzymaniu tej osoby lub regularnemu uiszczaniu przez nią alimentów (jeśli jest do nich zobowiązana);
• sytuację, w której osoba otrzymująca darowiznę wykazuje – zgodnie z zapisami Kodeksu Cywilnego – rażącą niewdzięczność wobec osoby przekazującej jej darowiznę; niestety w Kodeksie nie ma zawartej definicji „rażącej niewdzięczności”, a więc w gestii rozstrzygnięć sądu leży decyzja o odwołaniu darowizny; można się o to ubiegać przez rok (liczony od dnia, w którym osoba przekazująca darowiznę dowiedziała się o sytuacji świadczącej o rażącej niewdzięczności obdarowanego);
• sytuację, w której darczyńca podczas zawierania umowy o dokonanie darowizny okazał się być ubezwłasnowolniony (w tym przypadku można żądać odwołania darowizny w ciągu dwóch lat od przekazania przedmiotu umowy);
• sytuację, w której zostały naruszone zasady współżycia społecznego, przy czym tutaj również zapisy Kodeksu Cywilnego nie określają konkretnych przypadków – ocenę należy pozostawić sądowi; warto wspomnieć o tym, że sąd nie zdecyduje się na odwołanie darowizny, jeśli ta decyzja naruszałaby zasady współżycia społecznego.

W jaki sposób następuje odwołanie darowizny?

Osoby zastanawiające się nad tym, czy można cofnąć darowiznę, wiedzą już, że jest to jak najbardziej możliwe. W jaki sposób tego jednak dokonać? Pierwszym krokiem jest złożenie pisma skierowanego do osoby obdarowywanej, informującego ją o odwołaniu darowizny, wraz z uzasadnieniem i żądaniem zwrotu przedmiotu darowizny (jeśli ta została już zrealizowana). Z kolei osoba, do której skierowane jest pismo, powinna złożyć wobec darczyńcy oświadczenie o przekazaniu zwrotnym przedmiotu zawartej wcześniej umowy. 

A co w sytuacji, w której obdarowywany nie chce tego zrobić? Osoba dokonująca darowizny może zgłosić się do sądu, by złożyć pozew o stwierdzenie obowiązku złożenia przez osobę obdarowywaną oświadczenia woli co do przeniesienia własności na darczyńcę. W takich sytuacjach warto skierować się do profesjonalnego adwokata, dzięki któremu cała sprawa z pewnością toczyć się będzie krócej, a szanse na jej pozytywne zakończenie znacząco się zwiększą. Ponadto adwokat będzie w stanie wesprzeć osobę składającą pozew w zbieraniu dowodów dokumentujących jej racje.

Czy można podważyć darowiznę?

To, czy darowiznę można podważyć, zależy od kilku okoliczności wyszczególnionych w Kodeksie Cywilnym, podobnych do sytuacji, w których można podważyć zapisy testamentowe. Tymi okolicznościami są:

• sporządzenie umowy darowizny przez osobę, która w momencie jej sporządzania znajdowała się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli (przykładowo – działała pod presją członka rodziny chcącego otrzymać darowiznę);
• sytuacja, w której zapisy umowy darowizny są niezgodne z jakąkolwiek ustawą lub mają na celu „obejście” jakiejś ustawy;
• sytuacja, w której umowa darowizny została stworzona dla pozoru – by ukryć oszustwo o charakterze finansowym.

Kiedy darowizna nie wchodzi do masy spadkowej?

Co do zasady, przedmiot darowizny zalicza się do spadku pozostawianego przez daną osobę dla jej spadkobierców ustawowych lub wskazanych w zapisach testamentowych. Istnieją jednak dwie sytuacje, kiedy darowizna nie wchodzi do masy spadkowej. Są nimi:

• sytuacja, w której darczyńca w umowie o dokonanie darowizny zawiera zapis, w którym wyklucza przedmiot darowizny z masy spadkowej;
• sytuacja, w której darczyńca w testamencie zawiera zapis o wykluczeniu darowizny z puli majątku przeznaczonego do dziedziczenia ustawowego i testamentowego.

Rozważasz odwołanie darowizny?

Przygotujemy dokumenty, przeprowadzimy przez cały proces krok po kroku i damy wsparcie na każdym etapie sprawy!

Skontaktuj się!