Opieka naprzemienna – warunki, procedura, obowiązki rodziców

Sprawowanie opieki naprzemiennej to dość popularny w krajach Europy Zachodniej rodzaj podziału obowiązków rodzicielskich pomiędzy byłymi już małżonkami. W Polsce, choć w przepisach do tej pory nie określono szczegółowo tego sposobu sprawowania pieczy nad dzieckiem, wspólna opieka nad małoletnimi po rozwodzie również staje się coraz bardziej powszechna. Jak to wygląda w praktyce? Czy do jej ustanowienia potrzebne jest porozumienie rodzicielskie? Opieka naprzemienna jest korzystna dla dziecka, czy może w niektórych sytuacjach warto jej unikać i postawić na wyłączną pieczę po rozwodzie? Opieka naprzemienna a kontakty – jak reguluje się tę kwestię? Rozwiązania tych i wielu innych wątpliwości rodziców stojących przed decyzją o opiece naprzemiennej znajdziesz w naszym artykule.

Co oznacza opieka naprzemienna?

Naprzemienna opieka (czasem mylnie określana również jako władza rodzicielska naprzemienna czy wychowanie naprzemienne) to taki schemat opieki nad dzieckiem po rozwodzie rodziców, który uwzględnia podział czasu spędzanego z obojgiem rodziców po połowie (to najpopularniejsze rozwiązanie). Zwykle rodzice postanawiają, że dziecko (lub dzieci) będą spędzać u jednego z nich dwa tygodnie, a kolejne dwa – u drugiego.

Opieka naprzemienna – warunki jej uzyskania

Aby sąd wydał decyzję o opiece naprzemiennej, plan wychowawczy sporządzony wcześniej przez rodziców jest konieczny do wykonania i przedłożenia do wiadomości sądu. Kiedy nie można ustanowić opieki naprzemiennej? Brak zgody jednego z rodziców jest jedną z przesłanek do wydania decyzji odmownej, jednak wówczas plan wychowawczy i porozumienie mogą nastąpić przy wsparciu mediatora. Dodatkowo sąd przy wnioskowaniu o opiekę naprzemienną będzie badał zgodność rodziców, co do istotnych kwestii w wychowaniu dziecka i wspólnych ustaleń, ponieważ tylko brak konfliktu między rodzicami gwarantuje, że podopieczni nie będą izolowani, manipulowani, a sama opieka nie będzie wykorzystywana do nastawiania dziecka przeciwko byłemu mężowi czy żonie.

Opieka naprzemienna a miejsce zamieszkania dziecka

Kiedy opieka naprzemienna sprawdzi się najlepiej? Ważną kwestią jest oczywiście miejsce zamieszkania rodziców (a tym samym i dziecka) przy opiece naprzemiennej. Podopieczny żyje wówczas na „dwa domy” – sąd bierze więc pod uwagę na przykład to, czy dziecko będzie mogło stale uczęszczać do jednej i tej samej placówki edukacyjnej, a także do tego samego lekarza i innych miejsc, do których jest przywiązane. Zazwyczaj w przypadku miejsca zamieszkania rodziców odległego od siebie sąd nie udziela zgody na opiekę naprzemienną – wpływ na dziecko mógłby być w takiej sytuacji negatywny i powiązany z frustracją, zmęczeniem i obciążeniem psychicznym z uwagi na podróże i ciągłą zmianę środowiska.

Czy opieka naprzemienna jest dobra dla dziecka – wady i zalety tego rozwiązania

Z pozoru mogłoby się wydawać, że naprzemienna opieka nad dzieckiem jest rozwiązaniem optymalnym i sprawiedliwym – podopieczny spędza z każdym z rodziców tyle samo czasu, nie musząc wybierać jednego z nich ani dzielić swojej uwagi w nieproporcjonalny sposób. To samo dotyczy rodziców – tygodnie „bez dziecka” pozwalają im na samorozwój bądź nieco bardziej zintensyfikowane zaangażowanie w pracę, na samotne wyjazdy i na dobre rozplanowanie niemalże całego roku. Jeśli do tego wszystkiego rodzice są zgodni co do najważniejszych kwestii w wychowaniu i nie manipulują dzieckiem (co, jak wspomniano powyżej, jest przeciwwskazaniem do ustanowienia opieki naprzemiennej), wówczas taki układ może sprawić, że rodzina będzie funkcjonować prawidłowo, a wszystkie potrzeby dziecka – zarówno te materialne, jak i emocjonalne – zostaną zaspokojone.

Opieka naprzemienna ma jednak swoje minusy i to nad nimi należy się szczególnie zastanowić. Konieczność życia na „dwa domy” wymaga od rodziców stworzenia maluchowi warunków do nauki i zabawy… podwójnie. Podopieczny musi więc mieć dwa pokoje, dwa komplety zabawek, podstawowych przyborów toaletowych, a nierzadko również innych akcesoriów. Dodatkowo samo podróżowanie może być męczące zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców, a planowanie wymaga nierzadko od opiekunów rezygnacji z pewnej dozy elastyczności i spontaniczności.

Opieka naprzemienna a alimenty

Czy przy opiece naprzemiennej są alimenty? Zazwyczaj przy tej formie sprawowania pieczy sąd – przy zgodzie obojga rodziców – nie decyduje o konieczności płacenia alimentów, ponieważ jasnym jest, że byli już mąż i żona podzielą się wydatkami na dziecko po połowie. Istnieją jednak sytuacje, w których – nawet przy pieczy naprzemiennej – koniecznym jest zasądzenie takiego świadczenia – zazwyczaj wtedy, gdy jeden z rodziców jest wyraźnie gorzej uposażony finansowo od drugiego – wówczas jak najbardziej można złożyć wniosek o alimenty.

Więcej o tej kwestii piszemy w artykule Obowiązek alimentacyjny – kto i jak długo musi płacić alimenty na dziecko.

***

Wszystkie osoby, które zastanawiają się nad kwestią podziału opieki nad dzieckiem po rozwodzie, serdecznie zachęcamy do kontaktu z naszymi prawnikami, którzy specjalizują się w prawie rozwodowym oraz w sprawach dotyczących pieczy rodzicielskiej.