Kiedy zachowek się nie należy – 5 najczęstszych przypadków

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma zabezpieczyć interesy krewnych spadkodawcy. Zastosowanie tego prawa w praktyce sprawia, że spadkobiercy mogą liczyć na uzyskanie korzyści majątkowych ze spadku – przykładowo w sytuacji, w której za swojego życia spadkodawca przekazał część majątku na rzecz wyłącznie jednego dziecka. Wówczas o zachowek może ubiegać się rodzeństwo. Istnieją jednak sytuacje, kiedy zachowek się nie należy. Czy można więc przegrać sprawę o zachowek? A jeśli tak, to w jakich przypadkach?

W tym artykule znajdują się informacje o tym, kiedy spadkobiercom nie należy się zachowek. Poniżej przedstawiamy sytuacje, w których prawo do zachowku zostaje bezwzględnie utracone.

O tym, kiedy należy się zachowek, dowiesz się z jednego z naszych wcześniejszych artykułów – Co to jest zachowek i kto ma do niego prawo.

Zachowek – kiedy się nie należy

Prawo do zachowku traci osoba, która została wydziedziczona

W jakiej sytuacji można utracić zachowek? Kiedy się nie należy? Odpowiedź na to pytanie jest niemal oczywista – do zachowku nie ma prawa osoba, która została wydziedziczona przez spadkodawcę w testamencie (warto przy tym pamiętać, że testator nie musi używać w sporządzonym przez siebie dokumencie terminu „wydziedziczenie” – wystarczy, że jasno i klarownie wyrazi na piśmie taką wolę).

Czy zawsze można wydziedziczyć spadkobiercę? Polskie prawo przewiduje tylko kilka takich przypadków, wśród których można wyróżnić m.in. postępowanie spadkobiercy wbrew woli spadkodawcy przy jednoczesnym łamaniu zasad współżycia społecznego czy popełnienie przestępstwa przez spadkobiercę przeciwko spadkodawcy.

Kiedy nie należy się zachowek po rodzicach i innych krewnych? Gdy spadkobierca jest…   niegodny

Czy można przegrać sprawę o zachowek? Zdecydowanie tak – zwłaszcza w sytuacji, gdy osoba ubiegająca się o swoją część spadku w ramach prawa do zachowku zostanie uznana za niegodną dziedziczenia. Kiedy może do tego dojść? Ustawodawca określa trzy sytuacje, w których spadkobierca może zostać odsunięty od dziedziczenia:

• gdy dopuszcza się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
• podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia testamentu lub jego zmiany;
• zniszczył lub podrobił testament spadkodawcy.

Zachowek a zrzeczenie się spadku – co dzieje się w takiej sytuacji?

Zachowek nie przysługuje również osobom, które zrzekły się spadku przed śmiercią spadkodawcy. Taka sytuacja może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy jeszcze za życia spadkodawcy podpisze on umowę ze spadkobiercą o zrzeczeniu się spadku (co do zasady zrzeczenie się obejmuje również zstępnych spadkobiercy – a więc jego dzieci i wnuki). Umowę taką należy – pod rygorem nieważności – sporządzić w formie aktu notarialnego, przed notariuszem. Ma ona najczęściej zastosowanie w sytuacji, w której dany spadkobierca otrzymał za życia spadkodawcy darowiznę z majątku, a reszta – po śmierci spadkodawcy – ma przejść na rzecz rodzeństwa lub innych wskazanych w testamencie osób.

Prawa do zachowku nie ma osoba, która odrzuciła spadek

Zachowek nie należy się również osobie, która po otwarciu spadku decyduje się na jego odrzucenie (spadkobierca ma na taką decyzję czas 6 miesięcy, liczony od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania do spadku). Najczęściej dzieje się tak, gdy spadkodawca pozostawił po sobie długi – aby ich nie spłacać, spadkobierca odrzuca spadek. W przeciwieństwie jednak do sytuacji opisanej powyżej (dotyczącej zrzeczenia się spadku) zstępni spadkobiercy nadal są uprawnieni do dochodzenia swoich praw w kwestii zachowku – chyba, że i oni zdecydują się na odrzucenie spadku.

Zachowek a rozpoczęty rozwód – czy małżonek może ubiegać się o zachowek?

Specyficzna sytuacja dotycząca prawa do zachowku ma miejsce, kiedy spadkodawca umiera w trakcie sprawy rozwodowej, w której żądanie orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka okazało się uzasadnione. Zgodnie z prawem, to właśnie pozostający przy życiu małżonek ma prawo do dziedziczenia, a tym samym – do zachowku. W sytuacji, w której toczyło się przeciwko niemu postępowanie rozwodowe, może to prawo utracić. Warunkiem jest jednak złożenie powództwa przez któregokolwiek z innych spadkobierców przeciwko pozwanemu wcześniej o rozwód małżonkowi (mogą to przykładowo zrobić dzieci spadkodawcy).

***
Nie wszystkie sytuacje związane z walką o prawo do zachowku są jednoznaczne. Często o utrzymaniu bądź pozbawieniu tego prawa decydują niuanse. Aby mieć więc pewność co do otrzymania zachowku, w sytuacjach spornych warto zasięgnąć pomocy adwokata, doświadczonego w prawie spadkowym, który nie tylko będzie potrafił wyjaśnić zawiłości przepisów dotyczących instytucji zachowku, ale również stanie się reprezentantem klienta podczas rozprawy.

Jeśli znajdujesz się obecnie w sytuacji budzącej wątpliwości co do Twojego prawa do zachowku, skontaktuj się z nami – pomożemy ci wyjaśnić sprawę i wspólnie zawalczymy o Twój zachowek.