Jak obliczyć zachowek?

Wysokość zachowku przy testamencie jest bardzo istotna zarówno dla osób (bądź osoby), które zostały wskazane w tym dokumencie jako spadkobiercy, jak i dla spadkobierców ustawowych w testamencie nieujętych. Inny przypadek, w której wysokość zachowku również trzeba obliczyć, to sytuacja, kiedy spadkodawca za swojego życia dysponował majątkiem w postaci darowizn, a dla spadkobierców – najprościej rzecz ujmując – pozostało niewiele dóbr. Kiedy można ubiegać się o zachowek, jak wyliczyć jego wysokość i gdzie zgłosić się po ewentualną pomoc?

Tak, jak pisaliśmy już w artykule „Co to jest zachowek i kto ma do niego prawo?”, o skorzystanie z tego prawa mogą ubiegać się zstępni spadkobiercy (dzieci, wnuki), a także małżonek bądź małżonka oraz rodzice osoby zmarłej, nieujęci w testamencie. Aby jeszcze lepiej zrozumieć instytucję zachowku, warto przeczytać również porady w tekście „Jak uniknąć zachowku”, w którym wyszczególnione zostały przypadki braku podstaw do wysuwania roszczeń o zachowek. Kiedy jednak roszczenia te mają słuszność, należy przejść do obliczenia należnej spadkobiercy sumy.

Ile wynosi zachowek?

Aby obliczyć zachowek, należy podjąć następujące kroki:

• ustalić podział wynikający z prawa do dziedziczenia ustawowego;
• obliczyć substrat zachowku;
• ustalić, czy spadkobierca jest uprzywilejowany co do podniesienia wartości zachowku.

Co to oznacza w praktyce?

Dla kogo zachowek w pierwszej kolejności

Przed samym obliczeniem wysokości zachowku należy najpierw ustalić, kto – z mocy ustawy – jest uprawniony do dziedziczenia po zmarłym. W pierwszej kolejności są to małżonkowie i dzieci (zstępni), w drugiej – rodzice, a w trzeciej – dziadkowie.

Substrat zachowku – wyliczenie

Kolejny krok to obliczenie substratu zachowku, czyli kwoty, która pozostaje w dyspozycji do podziału. Co można określić jako jej składniki? Przede wszystkim wartość spadku, ale także wartość długów, które pozostawił po sobie zmarły oraz wartość istotnych, poczynionych przez niego za życia darowizn. Dla przykładu: jeśli w skład spadku wchodzi dom o wartości 400 tysięcy złotych, spadkodawca pozostawił długi w wysokości 30 tysięcy złotych oraz za życia dokonał darowizny na rzecz nieuprawnionej do dziedziczenia osoby w kwocie 50 tysięcy złotych, to substrat zachowku wyniesie 420 tysięcy złotych (400 tysięcy – 30 tysięcy + 50 tysięcy złotych). To właśnie kwota, od której wylicza się zachowek.

Komu przysługuje podniesienia wartości zachowku

Następny etap to ustalenie, czy wśród osób uprawnionych do zachowku funkcjonują małoletnie dzieci lub osoby trwale niezdolne do pracy – w ich przypadku bowiem do obliczenia wartości zachowku stosuje się mnożnik 2/3 substratu spadku.

Dodatkowo nie można zapomnieć o tym, że do ustalenia udziału w zachowku od spadku bierze się pod uwagę również osoby, które odrzuciły spadek, jak i te, które sąd uznał za niegodne dziedziczenia – natomiast z podziału wyłączone zostają osoby wydziedziczone i osoby, które zrzekły się dziedziczenia.

Jak obliczyć zachowek dla wnuków, zstępnych lub innych uprawnionych – przykład

Jeden z łatwiejszych do rozpatrzenia, ale jednocześnie jeden z najczęściej funkcjonujących przykładów, to sytuacja rodziny z kilkorgiem potomstwa (na potrzeby przykładu określmy, że w rodzinie urodziło się dwoje dzieci). Mąż zmarł, pozostawiając żonę (zapisując jej cały majątek) i wspomnianą już dwójkę pełnoletnich dzieci.

W tej sytuacji to dzieci mają prawo do zachowku. Nie otrzymają jednak takiej samej kwoty, jak ich matka. Zgodnie z ustawą, dziedziczyliby (zarówno dzieci, jak i matka) po 1/3 majątku, natomiast wartość zachowku należy obliczać od tej 1/3, która – zgodnie z ustawą – by im się należała. Operując na kwotach – jeśli spadkodawca pozostawiłby po sobie 300 tysięcy złotych, to wówczas każdy z potomków otrzyma 1/2 kwoty wyliczonej z 1/3 substratu zachowku – w tym przypadku – 50 tysięcy złotych.

***

Ponieważ w sprawach o zachowek występuje wiele indywidualnych kwestii (każda z takich spraw ma inne okoliczności), warto skorzystać ze wsparcia profesjonalnego adwokata, na co dzień zajmującego się sprawami spadkowymi. Skontaktuj się z nami – adekwatną pomoc znajdziesz w kancelarii Acta Vera!