Dobrowolny zwrot darowizny przez obdarowanego – z czym się wiąże?

Darowizna to umowa, w której uczestniczą dwie strony – darczyńca przekazujący darowiznę oraz obdarowany. Jest ona umową nieodpłatną – darczyńca nie otrzymuje nic w zamian za świadczenie przekazane obdarowanemu. Wydawać by się mogło, że jest to sytuacja wyjątkowo korzystna dla osoby otrzymującej darowiznę, jednak w niektórych przypadkach obdarowany chce zrezygnować ze świadczenia. Czy to w ogóle możliwe? Poniżej wyjaśniamy, czy obdarowany może zwrócić darowiznę, na czym polega dobrowolny zwrot darowizny przez obdarowanego oraz czy możliwy jest zwrot darowizny pieniężnej.

Zwrot darowizny – czy to w ogóle możliwe?

Z formalnego punktu widzenia darowizną są nie tylko środki pieniężne czy nieruchomości, ale również wszelkie prezenty, które wręczamy sobie z okazji imienin czy świąt. Najwięcej emocji wywołują jednak oczywiście darowizny o znacznej wartości. Rozważając wówczas kwestię zwrotu otrzymanej darowizny zwykle chodzi o sytuację, w której darczyńca chce odwołać darowiznę. Co jednak, jeśli to obdarowany chce się zrzec darowizny? Kodeks cywilny nie przewiduje takiej możliwości: darowiznę może odwołać tylko darczyńca, przy czym jest to obwarowane szczegółowymi przepisami. Jedynym przypadkiem, w którym możliwy jest zwrot darowizny przez obdarowanego, jest sytuacja przewidziana w art. 895 § 2 Kodeksu cywilnego, gdy darczyńca nałożył na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania i żąda wypełnienia tego polecenia. W takim wypadku dobrowolny zwrot darowizny pozwala na zwolnienie się od wykonania polecenia.

Kiedy darczyńca może domagać się zwrotu darowizny?

Odwołanie darowizny może nastąpić jedynie z przyczyn określonych w Kodeksie cywilnym. Jeśli umowa darowizny nie została jeszcze wykonana, można odwołać ją jedynie w sytuacji, gdy stan majątkowy darczyńcy uległ zmianie i jej wykonanie wiązałoby się dla niego z problemami z własnym utrzymaniem. W przypadku darowizny wykonanej powodem zwrotu może być rażąca niewdzięczność obdarowanego, przy czym na odwołanie darowizny ustawa przewiduje czas do roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o wystąpieniu rażącej niewdzięczności. Więcej informacji na ten temat znaleźć można w artykule Czy można cofnąć darowiznę.

Czy można zwrócić darowiznę pieniężną?

Jeśli chodzi o zwrot darowizny pieniężnej przez obdarowanego, zwrot przedmiotu odwołanej darowizny odbywa się w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie, obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. W praktyce oznacza to, że obdarowany od momentu otrzymania oświadczenia o odwołaniu darowizny powinien brać pod uwagę konieczność jej oddania darczyńcy. Nie jest przy tym możliwy dobrowolny zwrot darowizny pieniężnej przez obdarowanego – odwołanie może nastąpić jedynie z uwagi na rażącą niewdzięczność obdarowanego wobec darczyńcy.

Czy można zwrócić darowiznę nieruchomości?

O ile w przypadku ruchomości wiele darowizn może przybierać formę ustną, darowizna nieruchomości wymaga dla swej ważności sporządzenia umowy darowizny w formie aktu notarialnego przygotowanego przez notariusza. W takim wypadku konieczne jest złożenie przed notariuszem przez obdarowanego oświadczenia o powrotnym przeniesieniu własności, które to oświadczenie przyjmuje darczyńca. Jeśli obdarowany nie złoży oświadczenia, pozostaje droga sądowa: pozew należy skierować do sądu właściwego dla miejsca położenia nieruchomości. Podczas procesu sąd bada, czy faktycznie doszło do rażącej niewdzięczności ze strony obdarowanego, przy czym to na darczyńcy spoczywa ciężar wykazania, że owa niewdzięczność rzeczywiście miała miejsce.

Zwrot darowizny przez obdarowanego a podatek – co należy wiedzieć?

Zwrot darowizny a podatek to kolejna kwestia, która może budzić wiele wątpliwości. Jakie są konsekwencje podatkowe w przypadku odwołania przekazanej darowizny? Umowa darowizny podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, a obowiązek zapłaty spoczywa na osobie obdarowanej. W świetle przepisów odwołanie przekazanej darowizny nie niweluje skutku prawnego, jaki umowa darowizny wywołała. Co prawda skutkuje ono przeniesieniem własności przedmiotu darowizny z powrotem na darczyńcę, jednak nie ma wpływu na zobowiązania podatkowe powstałe w związku z zawartą wcześniej umową darowizny. Jeżeli obdarowany zapłaci podatek od darowizny, późniejsze odwołanie darowizny nie spowoduje, iż otrzyma on zwrot podatku. Osoba odwołująca darowiznę nie płaci natomiast podatku od spadków i darowizn.

Czy możliwe jest rozwiązanie umowy darowizny za porozumieniem stron?

Kodeks cywilny nie stoi na przeszkodzie ugodowemu załatwieniu sprawy, dzięki któremu możliwy jest dobrowolny zwrot darowizny przez obdarowanego. Czy strony umowy darowizny mogą rozwiązać ją we własnym zakresie bez konieczności wnoszenia sprawy do sądu? Stanowisko doktryny nie jest jednolite w zasadniczej kwestii dopuszczalności umownego rozwiązania umowy w przypadku umowy już dokonanej, jednak w przypadku obopólnej zgody nie ma podstaw do doszukiwania się mechanizmów obronnych dla stron. Takie rozwiązanie umowy należy udokumentować na piśmie.

***

Darowizna pieniężna a jej zwrot oraz kwestie prawne związane ze zwrotem darowizny nieruchomości to złożone zagadnienia, przy wyjaśnianiu których warto skorzystać z pomocy profesjonalistów. Acta Vera to zespół doświadczonych specjalistów zajmujących się między innymi prawem spadkowym i umowami darowizny. Zachęcamy do skorzystania z usług renomowanej kancelarii; w zakładce Porady prawne znajduje się formularz kontaktowy.