Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej – powody i skutki

Władza rodzicielska, określana często również mianem praw rodzicielskich, to zbiór praw i obowiązków nakładanych na rodziców w momencie urodzenia ich potomka. Zbiór ten obejmuje wiele czynników, takich jak reprezentowanie małoletniego w wymagających tego sytuacjach, zapewnienie mu dobrostanu psychicznego, rozwojowego i materialnego, a także nadzór nad majątkiem dziecka i zapewnienie mu wychowania. Nie mniej, zdarzają się sytuacje, w których sąd orzeka ograniczenie praw rodzicielskich ojcu lub matce. Na jakiej podstawie może to zrobić i jakie są skutki takiej decyzji?

Rodzic, składając wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej, musi mieć na celu zabezpieczenie dobra dziecka – jego kondycji psychofizycznej, ale również zapewnienia ciągłości wychowania oraz dobrostanu materialnego. Jeśli w którejś z tych kwestii dochodzi do uchybień na skutek zachowania ojca lub matki, rozwiązaniem może okazać się omawiane ograniczenie praw rodzicielskich. Decyzja o takim kroku zapada na sądowej wokandzie, po przeprowadzeniu rozprawy i – w razie wystąpienia takiej potrzeby – przesłuchaniu małoletniego dziecka, którego dotyczy postępowanie.

Ograniczenie praw rodzicielskich – powody

Powody ograniczenia praw rodzicielskich ojcu lub matce generalnie można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich to sytuacja, w której rodzice rozwodzą się i nie są w stanie porozumieć się w sprawach istotnych co do wychowania dziecka. Należy bowiem wiedzieć, że instytucja praw rodzicielskich nie nakazuje co prawda rodzicom działania w porozumieniu w sprawach małej wagi (np. planowanie posiłków, wybieranie ubrań dla małoletniego), natomiast wymagane jest od rodziców, by osiągali porozumienie w sprawach kluczowych dla wychowania (np. wyboru szkoły, sposobu leczenia, wyboru i praktykowania wiary). Jeśli do takiego porozumienia nie dojdzie, wówczas należy złożyć do sądu wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej i ograniczenie kontaktów.

Druga grupa przypadków, w których rozpatrywane są wnioski o ograniczenie władzy rodzicielskiej, obejmuje sytuacje bezpośrednio zagrażające dobru dziecka. Warto wiedzieć, że zawiadomienie o takich sytuacjach nie musi być złożone wyłącznie przez matkę czy ojca – może to być – przykładowo – pedagog szkolny, który zauważy, że dobro małoletniego jest zagrożone. Rodzice nie muszą wówczas wyrażać chęci rozstania czy wzięcia rozwodu.

Jak ograniczyć prawa rodzicielskie?

Aby doszło do ograniczenia praw rodzicielskich, należy złożyć w sądzie (właściwym dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy sprawa – czyli małoletniego dziecka) wniosek o ograniczenie władz rodzicielskich. Powinien on zawierać oczywiście dane wnioskodawcy oraz uczestników postępowania, a oprócz tego uzasadnienie złożenia wniosku. W uzasadnieniu opisuje się sytuację, która jest przyczyną potrzeby ograniczenia władzy rodzicielskiej jednej ze stron. To właśnie w tym miejscu wnioskodawca opisuje relacje pomiędzy dzieckiem a rodzicem (w ujęciu emocjonalnym czy materialnym), ewentualne zagrożenia mające wpływ na dobrostan dziecka ze strony jednego z rodziców, a także stosunek tego rodzica do wychowania czy utrzymania małoletniego.

Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej powinien zawierać również dowody potwierdzające sytuację ukazaną w uzasadnieniu. Mogą to być takie dokumenty jak rachunki, bilingi, paragony (jeśli podstawą do ograniczenia władzy rodzicielskiej są kwestie finansowe) lub zeznania świadków. Należy wcześniej pamiętać o tym, by powiadomić wskazanych we wniosku świadków o potrzebie ich zeznań, ponieważ będą oni później wezwani do sądu – właśnie w charakterze świadków.

Tworzenie wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej jest nie tylko wyzwaniem emocjonalnym, ale również prawnym. Decyzja sądu zależy bowiem w dużej mierze od sytuacji małoletniego i sposobu jej przedstawienia we wniosku. Kluczową sprawą jest pamiętanie o wszelkich dowodach mających potwierdzić opisywany przez wnioskodawcę stan – właśnie dlatego warto na tym etapie skorzystać z usług doświadczonego adwokata, który dzięki swojej wiedzy znacznie zwiększy szansę na pozytywne zakończenie całej sprawy oraz na zminimalizowanie czasu jej trwania.

Ograniczenie praw rodzicielskich – skutki

Po rozpatrzeniu wniosku, sąd może na różne sposoby dokonać ograniczenia władzy rodzicielskiej. Co to znaczy? Polski system prawny umożliwia przedsięwzięcie takich działań, jak:

• ograniczenie konkretnych czynności, jakie mogą być wykonywane przez rodzica z ograniczoną władzą rodzicielską bez wyraźnego zezwolenia sądu (przykładowo: samodzielna opieka nad małoletnim, odbieranie i zawożenie go do szkoły i inne);
• zobowiązanie rodzica do konkretnego postępowania (przykładowo: zadbanie o zniwelowanie absencji dziecka w szkole);
• skierowanie małoletniego do placówki sprawującej częściową opiekę nad dzieckiem (np. do instytucji prowadzącej przygotowanie zawodowe – co zdarza się w przypadku dzieci nastoletnich);
• skierowanie małoletniego do placówki opiekuńczo-wychowawczej, w którym może być odwiedzane przez rodzica lub rodziców, jednak przebywanie z nimi nie wpływa w dalszym ciągu na negatywne aspekty wychowania czy na zagrożenie jego zdrowia i życia (jeśli inne środki zapobiegawcze nie przyniosły skutku);
• ograniczenie władzy rodzicielskiej poprzez nadzór kuratora.

Na szczególną uwagę zasługuje zwłaszcza ostatni sposób – na czym polega ograniczenie praw rodzicielskich poprzez nadzór kuratora? To jedna z mniej „inwazyjnych” form ograniczenia władzy rodzicielskiej, obejmująca m.in. regularne wizyty kuratora w domu podopiecznego, wsparcie rodziców w organizacji czasu nauki i czasu wolnego dla dziecka, kontrolę rozwoju małoletniego i kontrolę dynamiki sytuacji wskazanej jako uzasadnienie do wniosku o ograniczenie praw rodzicielskich, a także współpracę z instytucjami i organizacjami właściwymi dla rozwiązania problemu (np. ośrodek odwykowy i inne).