Prawo podejrzanego i oskarżonego — różnice i podobieństwa
Osobą podejrzaną jest osoba, co do której przypuszcza się, iż popełniła przestępstwo ale nie został jej jeszcze przedstawiony taki zarzut.
Nie posiada ona jeszcze uprawnień podejrzanego, jednocześnie nie można wobec niej stosować pewnych środków np. tymczasowego aresztowania.
Może ona jednak być np. zatrzymana (ma wtedy prawo do kontaktu z adwokatem), poddana oględzinom, okazana innym osobom, mogą od niej zostać pobrane odciski palców itd. Może ona wnosić zażalenie na każdą czynność naruszającą jej prawa (art. 302 kpk).
Najskuteczniej możemy pomóc w prowadzonych przez nas sprawach, gdy działamy już od tego etapu postępowania.
Podejrzanemu przysługuje prawo do:
- korzystania z pomocy obrońcy
- składania/odmowy składania wyjaśnień lub odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie
- składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia
- obecności przy czynnościach dowodowych
- żądania przesłuchania go z udziałem ustanowionego obrońcy
- korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim
- złożenia wniosku o skierowanie sprawy do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego albo wyrażenia zgody na jego przeprowadzenie za zgodą pokrzywdzonego
- złożenia przez niego lub jego obrońcę wniosku o powiadomienie go o terminie końcowego zaznajomienia się z materiałami śledztwa/dochodzenia i terminie uprzedniego przejrzenia akt sprawy, a także końcowego zaznajomienia się z tymi materiałami.
Adwokat Marcin Komorowski
Kancelaria Adwokacka Acta Vera
ul. Nawrot 4 lok. 4
90-060 Łódź
tel.: 42 636 42 24
tel. kom.: 506 174 372
e-mail: komorowski@actavera.eu
Kiedy podejrzany staje się oskarżonym i jakie są jego prawa?
Oskarżonym jest osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Jednakże, jeżeli przepisy używają w znaczeniu ogólnym określenia „oskarżony”, mają one odpowiednie zastosowanie także do podejrzanego (art. 71 kpk).
Oskarżony ma prawo do obrony, w tym do korzystania z obrońcy. Oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców (art. 77 kpk).
Kiedy oskarżony MUSI mieć obrońcę?
W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:
- jest nieletni,
- jest głuchy, niemy lub niewidomy,
- zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności,
- sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę (art. 79 kpk),
- postępowanie toczy się przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, a zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności (art. 80 kpk).
Do jakich czynności adwokat jest konieczny?
Pewne czynności w postępowaniu karnym są objęte tzw. przymusem adwokackim, czyli muszą być dokonane przez adwokata, ewentualnie przez radcę prawnego. Zaliczamy do nich:
- sporządzenie apelacji od wyroku sądu okręgowego (art. 446 kpk),
- sporządzenie kasacji (art. 526 kpk),
- sporządzenie wniosku o wznowienie postępowania (art. 545 kpk).
Realizacja praw podejrzanego i oskarżonego, czyli jak konkretnie możesz się bronić?
Ponadto prawo do obrony zarówno podejrzany (czyli przypomnijmy – osoba, której przedstawiono zarzuty i w związku z tym toczy się wobec niej śledztwo albo dochodzenie), jak i oskarżony mogą realizować poprzez:
- składanie/odmowa złożenia wyjaśnień; oskarżony nie ponosi odpowiedzialności za zatajenie prawdy lub mówienie nieprawdy,
- odmowę składania wyjaśnień lub odpowiedzi na dane pytanie, względnie odpowiadanie tylko na pytania swojego obrońcy,
- wypowiadanie się co do wszystkich kwestii podlegających rozstrzygnięciu,
- korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim,
- składanie wniosków dowodowych i innych wniosków (np. o wyłączenie sędziego),
- udział w czynnościach dowodowych,
- zaskarżanie orzeczeń i zarządzeń naruszających jego prawa lub szkodzących jego interesom.