Ustalenie, ograniczenie lub zakaz kontaktów rodzica z dziećmi – zawsze w imię dobra małoletnich
Prawo do kontaktów z dzieckiem przysługuje rodzicom niezależnie od zakresu ich władzy rodzicielskiej.
Nawet rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej jest uprawniony do żądania styczności z małoletnim.
Kontakty z dziećmi – co obejmują?
Wyznaczając częstotliwość i charakter kontaktów z dziećmi sąd najczęściej wskazuje na:
- przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się,
- utrzymywanie korespondencji,
- korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (art. 113 kro).
W przypadku gdy dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia. Jeżeli rodzice nie mogą się porozumieć, każde z rodziców może złożyć do sądu wniosek o ustalenie kontaktów (art. 1131 kro).
Adwokat Marcin Komorowski
Kancelaria Adwokacka Acta Vera
ul. Nawrot 4 lok. 4
90-060 Łódź
tel.: 42 636 42 24
tel. kom.: 506 174 372
e-mail: komorowski@actavera.eu
Kiedy sąd pozbawi prawa do kontaktów z dzieckiem?
W wyjątkowych sytuacjach sąd może pozbawić rodzica prawa do kontaktów z dzieckiem, w szczególności w razie karalności rodzica, choroby psychicznej czy występowaniu szczególnie niebezpiecznych uzależnień. Prawo stanowi jedynie ogólnie, iż sąd zakaże utrzymywania kontaktów rodziców z dzieckiem, gdy to poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza (art. 1133 kro).
Często wnioskowi o orzeczenie zakazu kontaktu z dzieckiem towarzyszą oskarżenia o przestępstwa – szczególnie częste ostatnio oskarżenia o pedofilię czy znęcanie się. Z jednej strony trudno obronić się przed takimi zarzutami, nawet wtedy, gdy są one nieuzasadnione. Z drugiej strony bywa i tak, że brak obycia sądowego u podnoszącego takie zarzuty rodzica i jednocześnie zręczności procesowej drugiego sprawiają, iż nie dochodzi do ograniczenia lub zakazania kontaktów wtedy, gdy powinny być orzeczone.
Gdzie wnioskować o ograniczenie lub zakaz kontaktów z dziećmi?
W celu wydania przez sąd zakazu osobistej styczności z dzieckiem lub jej ograniczenia, należy zwrócić się z wnioskiem o zakazanie oraz ograniczenie osobistej styczności z dzieckiem, który może złożyć każde z rodziców. Właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd rejonowy w miejscu zamieszkania dziecka (a jeżeli dziecko nie ma miejsca zamieszkania, w miejscu jego pobytu). Sąd może także zadecydować o zakazie kontaktów z urzędu.
Sąd opiekuńczy może zmienić rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, zatem ma prawo do ich ograniczenia, jak i rozszerzenia (art. 1135 kro).
Ograniczenie i pozbawienie kontaktów z dzieckiem – tylko jeżeli wymaga tego dobro dziecka
Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ogranicza utrzymywanie kontaktów rodzica z dzieckiem, może on w szczególności:
- zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu,
- zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd,
- ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość,
- zakazać porozumiewania się na odległość.
Prawa dziadków i innych osób do kontaktów z dzieckiem
Powyższe przepisy stosuje się odpowiednio także do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem (art. 1136 kro).
Do kontaktów z dzieckiem mają zatem prawo także, poza rodzicami, inne bliskie dla dziecka osoby, o ile kontakt z nimi jest istotny dla prawidłowego rozwoju dziecka. W szczególności prawo to przysługuje każdemu z dziadków małoletniego, choć w praktyce sąd nie przyzna tego prawa w równie szerokim zakresie. Prawo to może służyć nawet byłem mężowi albo partnerowi matki, nawet jeśli nie jest biologicznym ojcem dziecka, ani nawet dziecka nie adoptował.
Dobro dziecko najczęściej definiowane jest z pomocą biegłego sądowego.
Ustalenie i wykonywanie kontaktów z dzieckiem
Ustalenie zakresu kontaktów z dzieckiem i sposobu ich wykonywania następuje w wyniku postępowania sądowego. Należy ustalić te kwestie w sposób jak najbardziej precyzyjny i – z punktu widzenia rodzica, z którym nie mieszka dziecko – jak najszerszy. Możliwe jest na przykład ustalenie, że dziecko będzie przebywać z rodzicem w co drugi weekend od piątku wieczorem, do niedzieli wieczorem oraz ponadto spotykać się z rodzicem dwa razy w tygodniu, z nocowaniem lub bez.
Za utrudnianie orzeczonych kontaktów z dzieckiem – kara!
Jeżeli któreś z rodziców nie wykonuje lub utrudnia wykonywanie orzeczonych kontaktów, może być obciążone obowiązkiem zapłaty sumy pieniężnej na rzecz drugiego rodzica. Przykładowo, jeśli matka utrudnia ojcu zabranie dziecka w terminie określonym przez Sąd, ojciec ma prawo żądać, aby Sąd nakazał matce zapłacić za każdy przypadek utrudnienia kontaktów. Zapłata następuje nie sądowi lub innej instytucji, ale bezpośrednio drugiemu rodzicowi. Ponadto ojciec może żądać od matki zwrotu kosztów, np. dojazdu, jeżeli do kontaktów z dzieckiem nie doszło. Ta sama reguła obowiązuje, jeśli ojciec ma orzeczone kontakty, ale nie pojawia się na spotkaniach. Matka może żądać zapłaty na jej rzecz sumy pieniężnej oraz zwrotu kosztów. Wyegzekwowanie zapłaty tych sum następuje w postępowaniu sądowym, a następnie przez komornika.
Porozumienie o wykonywaniu władzy rodzicielskiej = plan wychowawczy
W razie porozumienia między rodzicami o wykonywaniu władzy rodzicielskiej (zwanego także planem wychowawczym), sąd w praktyce najczęściej akceptuje poczynione ustalenia. Stosowny dokument można przygotować zarówno przed rozprawą, jak również zgłosić do protokołu sądowego. Porozumienie zawiera z reguły szczegółowo opisane zasady – zarówno tego, gdzie i kiedy dzieci będą mieszkać, w jaki sposób i kiedy będą miały kontakty z rodzicami, jak i zasady współpracy rodziców, porozumiewania się i rozwiązywania spraw spornych. Do zawarcia planu wychowawczego dochodzi najczęściej w toku spraw rozwodowych. W ramach planu wychowawczego można ustalić tzw. opiekę naprzemienną, tzn. taki sposób opieki nad dziećmi, w którym oboje rodzice mają pełną władzę rodzicielską i takie same prawa, a ponadto dzieci mają równoważne domy u jednego i u drugiego rodzica.