Prawa podejrzanego i oskarżonego

Prawa podejrzanego i oskarżonego

W polskim postępowaniu karnym wyróżniamy:

• osobę podejrzaną

• podejrzanego

• oskarżonego

Osobą podejrzaną jest osoba, co do której przypuszcza się, iż popełniła przestępstwo ale nie został jej jeszcze przedstawiony taki zarzut. Nie posiada ona jeszcze uprawnień podejrzanego, jednocześnie nie można wobec niej stosować pewnych środków np. tymczasowego aresztowania.

Może ona jednak być np. zatrzymana (ma wtedy prawo do kontaktu z adwokatem), poddana oględzinom, okazana innym osobom, mogą od niej zostać pobrane odciski palców itd. Może ona wnosić zażalenie na każdą czynność naruszającą jej prawa (art. 302 kpk). Najskuteczniej możemy pomóc w prowadzonych przez nas sprawach, gdy działamy już od tego etapu postępowania.

Podejrzanym jest osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego (Art. 71 kpk).

Podejrzanemu przysługuje prawo do:

  • korzystania z pomocy obroÅ„cy
  • skÅ‚adania/odmowy skÅ‚adania wyjaÅ›nieÅ„ lub odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie
  • skÅ‚adania wniosków o dokonanie czynnoÅ›ci Å›ledztwa lub  dochodzenia
  • obecnoÅ›ci przy czynnoÅ›ciach dowodowych
  • żądania przesÅ‚uchania go z udziaÅ‚em ustanowionego  obroÅ„cy
  • korzystania z bezpÅ‚atnej pomocy tÅ‚umacza, jeżeli nie  wÅ‚ada w wystarczajÄ…cym stopniu jÄ™zykiem polskim
  • zÅ‚ożenia wniosku o skierowanie sprawy do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postÄ™powania mediacyjnego albo wyrażenia zgody na jego przeprowadzenie za zgodÄ… pokrzywdzonego
  • zÅ‚ożenia przez niego lub jego obroÅ„cÄ™ wniosku o powiadomienie go o terminie koÅ„cowego zaznajomienia siÄ™ z materiaÅ‚ami Å›ledztwa/dochodzenia i terminie uprzedniego przejrzenia akt sprawy, a także koÅ„cowego zaznajomienia siÄ™ z tymi materiaÅ‚ami.

Oskarżonym jest osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sÄ…du, a także osoba, co do której prokurator zÅ‚ożyÅ‚ wniosek o warunkowe umorzenie postÄ™powania. Jednakże, jeżeli przepisy używajÄ… w znaczeniu ogólnym okreÅ›lenia „oskarżony”, majÄ… one odpowiednie zastosowanie także do podejrzanego (art. 71 kpk).

Oskarżony ma prawo do obrony w tym do korzystania z obrońcy. Oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców (art. 77 kpk).

W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

  • jest nieletni
  • jest gÅ‚uchy, niemy lub niewidomy
  • zachodzi uzasadniona wÄ…tpliwość co do jego poczytalnoÅ›ci
  • sÄ…d uzna to za niezbÄ™dne ze wzglÄ™du na okolicznoÅ›ci utrudniajÄ…ce obronÄ™ (art. 79 kpk)
  • postÄ™powanie toczy siÄ™ przed sÄ…dem okrÄ™gowym jako sÄ…dem pierwszej instancji, a zarzucono mu zbrodniÄ™ lub jest pozbawiony wolnoÅ›ci (art. 80 kpk).

Pewne czynności w postępowaniu karnym są objęte tzw. przymusem adwokackim, czyli muszą być dokonane przez adwokata, ewentualnie przez radcę prawnego. Zaliczamy do nich:

  • sporzÄ…dzenie apelacji od wyroku sÄ…du okrÄ™gowego (art. 446 kpk)
  • sporzÄ…dzenie kasacji (art. 526 kpk)
  • sporzÄ…dzenie wniosku o wznowienie postÄ™powania (art. 545 kpk).

Ponadto prawo do obrony zarówno podejrzany (czyli przypomnijmy – osoba której przedstawiono zarzuty i w związku z czym wobec której toczy się śledztwo albo dochodzenie) jak i oskarżony może realizować poprzez:

  • skÅ‚adanie/odmowa zÅ‚ożenia wyjaÅ›nieÅ„; oskarżony nie ponosi odpowiedzialnoÅ›ci za zatajanie prawdy lub mówienie nieprawdy
  • odmowÄ™ skÅ‚adania wyjaÅ›nieÅ„ lub odpowiedzi na dane pytanie, wzglÄ™dnie odpowiadanie tylko na pytania swoje obroÅ„cy
  • wypowiadanie siÄ™ co do wszystkich kwestii podlegajÄ…cych rozstrzygniÄ™ciu
  • korzystania z bezpÅ‚atnej pomocy tÅ‚umacza, jeżeli nie wÅ‚ada w wystarczajÄ…cym stopniu jÄ™zykiem polskim
  • skÅ‚adanie wniosków dowodowych i innych wniosków (np. o wyłączenie sÄ™dziego)
  • udziaÅ‚ w czynnoÅ›ciach dowodowych
  • zaskarżanie orzeczeÅ„ i zarzÄ…dzeÅ„ naruszajÄ…cych jego prawa lub szkodzÄ…cych jego interesom